Sprzęt fotograficzny nie jest bez znaczenia, ale ważniejsze są wiedza jak sfotografować Księżyc, gdzie to zrobić, a przede wszystkim kiedy. Przedstawiam 3 sposoby na tego typu ujęcie. Na fotografowanie Księżyca dobrych jest tylko kilka dni w miesiącu, a właściwie.. kilka godzin. I wcale nie trzeba mieć superteleobiektywu.
Trzy sposoby na zdjęcie Księżyca
Księżyc można sfotografować na kilka sposobów, choć wielu fotoamatorów jest zafiksowanym tylko na jednym – aby Srebrny Glob był jak największy w kadrze. Księżyc jaki jest – sam, na tle czarnego, nocnego nieba, im większy, tym lepiej. To pierwszy sposób, praktykowany na początku przygody z fotografią i… najmniej ciekawy. Jest jednak także najłatwiejszy w realizacji. Bez obaw – omówię także i to podejście.
Drugi sposób to Księżyc w krajobrazie – najlepiej w pełni (bo wówczas jest największy), nisko nad horyzontem i wkomponowany w inne składowe kompozycji pejzażowej. Tego typu fotografie są trudniejsze w realizacji, bo można je zrobić tylko w okolicy pełni, o określonych godzinach, a także w odpowiednio ciekawej scenografii.
Trzeci pomysł na to jak sfotografować Księżyc polega na umieszczeniu go jako subtelnego, ale istotnego akcentu kompozycyjnego. Nie musi być duży – co ułatwia zadanie tak pod względem dnia miesiąca i godziny wykonania zdjęcia, jak i wymaganego teleobiektywu. Na dobrą sprawę można takie zdjęcie Księżyca zrobić nawet smartfonem. Przykładem jest powyższa fotografia, gdzie Księżyc stanowi jedynie akcent kompozycyjny dla ujęcia ptaków.
Wielki Srebrny Glob – pierwszy sposób na zdjęcie Księżyca
Pierwszy sposób na to, jak sfotografować Księżyc jest prosty. Jest to też uniwersalny materiał do przygotowania fotomontaży. Potrzebujemy jak najdłuższej ogniskowej, statywu i nocy. Najlepsza będzie pełnia lub jej okolice, ale właściwie każda faza oprócz nowiu pozwoli takie zdjęcie zrobić – najwyżej zamiast okrągłej tarczy będziemy mieli rogalik.
Tutaj użyty był stary manualny obiektyw 500 mm o jasności f/8 na aparacie APS-C. Zdjęcie po wykonaniu było solidnie przycięte, bo tak sfotografowany Księżyc zajmował niespełna połowę kadru.
Sprzęt fotograficzny: obiektyw z jak najdłuższą ogniskową i statyw. Jeśli chcemy, żeby Księżyc wypełnił nam kadr (czyli sięgał z grubsza od brzegu do brzegu zdjęcia prosto z aparatu), będziemy potrzebowali naprawdę długiego teleobiektywu. Dla aparatu z matrycą pełnoklatkową (36×24 mm, zwaną także full frame) będzie to ponad 2000 mm. Dla aparatów z matrycą rozmiaru APS-C wystarczy “zaledwie” 1333 mm, a dla systemu m4/3 tyle uzyskamy obiektywem 1000 mm. Dla żadnego z systemów tak ekstremalne teleobiektywy nie są jednak łatwo dostępne. Jeśli więc chcemy mieć Księżyc wypełniający kadr od brzegu do brzegu, trzeba po prostu… zdjęcie przyciąć po wykonaniu. Im jednak dłuższa ogniskowa, tym mniej tego przycinania, a tym samym tym większa ostateczna rozdzielczość i szczegółowość.
Ekspozycja: jest problem z poprawną ekspozycją Księżyca w nocy i automatyka aparatu fotograficznego sobie z tym nie poradzi. Wyzwaniem jest duża różnica jasności między okrągłą tarczą a nocnym niebem wokół. Automatyka aparatu fotograficznego będzie próbowała to uśrednić (warto rozumieć jak działa światłomierz), co spowoduje, że Srebrny Glob nie będzie już srebrny, tylko całkiem biały, bez żadnych detali. Żeby temu zapobiec można skorzystać z pomiaru ekspozycji w trybie pomiaru punktowego, oczywiście celując w samą tarczę. Alternatywnie możemy przełączyć się na tryb manualny ekspozycji i ustawić: przysłonę f/11, ISO 100, czas naświetlania 1/100 sekundy. To praktycznie parametry jak do fotografowania w dzień i… wcale nie przypadkowo! Księżyc w nocy jest oświetlony światłem Słońca, więc ma jasność jak dzienny pejzaż. Może się zdarzyć, że te parametry będzie trzeba trochę zmodyfikować, jeśli powietrze będzie mało przejrzyste. Trzeba wówczas zadbać o to, aby zdjęcie było jaśniejsze, czyli ustawić dłuższy czas naświetlania.
Takie zdjęcie Księżyca jest dość łatwe do zrobienia. Słabą stroną tego podejścia jest to, że uzyskany kadr jest… podobny do tysięcy innych. Po prostu sam Księżyc wszędzie wygląda podobnie i trudno tutaj uzyskać coś unikatowego. Od tego typu ujęć pewnie każdy zacznie, bo z jednej strony są one najłatwiejsze, a z drugiej – nie wymagają starannego wyboru miejsca. Pewnie takie ujęcie zrobimy raz, żeby się nauczyć jak sfotografować Księżyc, bo każdy następny kadr zrobiony tą metodą będzie taki sam. Za to takie ujęcia Srebrnego Globu świetnie się nadają do wstawiania na inne fotografie przy tworzeniu fotomontaży.
Jak sfotografować Księżyc w krajobrazie
Druga metoda na zrobienie zdjęcia to “upolowanie” go w interesującym krajobrazie. Sam Księżyc jest wówczas dopełnieniem kompozycji pejzażowej i stanowi jej istotny element. To jest najtrudniejsze podejście do fotografowania Srebrnego Globu, bo wymaga starannego zaplanowania i… nieco szczęścia. Muszą być spełnione aż trzy warunki, z których kontrolę mamy tylko nad dwoma.
Księżyc na pustyni Wadi Rum w Jordanii. Użyta ogniskowa to 280 mm (aparat z matrycą APS-C), przysłona f/8, ISO 400, czas ekspozycji 1,3 sekundy.
Warunek pierwszy: właściwy dzień. Najbardziej efektowny jest duży Księżyc – a największy jest w okolicy pełni. Dobre są jeszcze trzy dni po i trzy dni przed pełnią. Oczywiście wielkość Srebrnego Globu jest istotna, ale nie mniej ważne jest co innego – dobre światło. W te dni Księżyc pojawia się nad horyzontem w okolicy wschodu i zachodu słońca, czyli wówczas, gdy mamy najładniejsze światło do fotografowania krajobrazu.
Kiedy i gdzie pojawi się Księżyc w trakcie pełni. W dzień, gdy wypada pełnia, Księżyc wynurzy się zza horyzontu w tym samym czasie, gdy Słońce będzie znikać. Oba ciała niebieskie będą dokładnie po przeciwnych stronach. Jeśli stoimy przodem do zachodzącego słońca, to wystarczy się obrócić o 180 stopni i wypatrywać wschodzącego Księżyca.
Warunek drugi: otwarty, rozległy teren. W mieście, wśród wysokich budynków, Księżyc zobaczymy dopiero, gdy będzie wysoko na niebie. Planując jak sfotografować Księżyc, musimy starannie wybrać miejsce na plener. Potrzebujemy więc rozległego terenu, by nic nam nie zasłaniało widnokręgu – albo przynajmniej nic nieistotnego. Nie znaczy to, że nie da się zrobić takiego takiego ujęcia np. podczas zachodu czy wschodu słońca w górach – trzeba tylko być na tyle wysoko, aby mieć grzbiet, zza którego spodziewamy się pojawienia Srebrnego Globu, mniej więcej w linii poziomej.
Warunek trzeci: bezchmurna pogoda i przejrzyste powietrze. Nad tym czynnikiem nie mamy kontroli, a może on zrujnować najlepiej zaplanowaną sesję. Pozornie może być pogodnie, niebo błękitne, ale… chmury nad horyzontem mogą ukryć całą magię. Co gorsza, równie destrukcyjnie zadziała zanieczyszczenie powietrza czy nawet duża zawartość pary wodnej. W efekcie przejrzystość powietrza nad horyzontem będzie kiepska i cokolwiek zobaczymy dopiero gdy Księżyc pojawi się 20-30 stopni nad horyzontem. Dlatego tego rodzaju ujęcia łatwiej robić z daleka od cywilizacji, najlepiej jeszcze w suchym klimacie i na znacznych wysokościach nad poziomem morza (co skutkuje mniejszą zawartością pary wodnej w powietrzu). Jednak próba zrobienia tego typu ujęcia to zawsze loteria – mimo najlepszych prognoz pogoda może nam popsuć sesję.
Sprzęt fotograficzny do fotografowania Księżyca w krajobrazie. Długi obiektyw oczywiście będzie zdecydowanie przydatny, nie musi on być jednak ekstremalnie długi. Tym razem zależy nam nie tyle na samej srebrnej tarczy, co także na jej otoczeniu. Już ogniskowe 200-300 milimetrów powinny wystarczyć, czyli jeden z elementów podstawowego wyposażenia fotografa krajobrazów. Oczywiście nadal będzie potrzebny solidny i stabilny statyw.
Zachód Księżyca zamiast wschodu
Księżyc na Toskanią – nie jest to jednak zachód słońca (i wschód księżyca), ale odwrotnie – zachód księżyca tuż przed początkiem dnia. Zastosowana tutaj ogniskowa to 400 mm (aparat z matrycą APS-C), f/8, ISO 200.
Idealna pora na fotografowanie wschodzącego Księżyca to pełnia i dwa poprzedzające ją dni. Dzień po pełni Księżyc wschodzi już mniej więcej pół godziny po zachodzie słońca, więc jest ciemno, krajobraz nie ma tego pięknego oświetlenia ostatnich minut dnia, a sam Srebrny Glob jest znacznie jaśniejszy niż reszta otoczenia, co prowadzi do problemów z poprawną ekspozycją. To jednak nie koniec dobrych okazji do takich ujęć! Jest przecież jeszcze zachód Księżyca, gdy ponownie jest on nisko nad horyzontem, tylko… z drugiej strony widnokręgu.
Najlepszy czas na fotografowanie zachodzącego Księżyca to 2-3 dni po pełni. Wówczas schodzi on do linii horyzontu w okolicy wschodu słońca, czyli znowu jest to doskonała sytuacja jeśli chodzi o oświetlenie i ekspozycję. Co miesiąc mamy więc 5 doskonałych okazji na to, aby idealnie jak sfotografować Księżyc: 2 dni przed pełnią na wschód Księżyca w okolicy wschodu słońca oraz 2 dni po pełni na kadry z zachodem Księżyca (o wschodzie słońca). Dzień pełni jest dobry zarówno na wschód, jak i na zachód.
Jak sfotografować Księżyc – sposób trzeci
Był już sam Srebrny Glob na tle czarnego nieba, omówiłem też metody fotografowania Księżyca w pełni w krajobrazie. Jest jeszcze trzeci sposób na wykorzystanie w fotografii naszego satelity. Przykładem może być fotografia Moon over Hernandez autorstwa słynnego Ansela Adamsa. Księżyc jest tutaj tylko drobnym elementem krajobrazu. Jest na tyle niewielki, że nie dominuje kompozycji, ale na tyle wyrazisty, że stanowi jej istotny element.
Podobnie niewielki jest srebrny glob na powyższym zdjęciu kopuł cerkwi na greckiej wyspie Santorini. Tutaj nasz satelita nie jest głównym motywem, ale stanowi kontrapunkt dla krzywizn kopuł. Nie musi być duży, a i tak będzie wyraźnie widoczny, bo jest dużo jaśniejszy niż niebo. Czyż to nie wygląda jak ujęcie z innej planety? 🙂
Sprzęt fotograficzny: obiektyw w tym przypadku nie musi mieć bardzo dużej ogniskowej. Tutaj użyta była ogniskowa 70 mm na aparacie niepełnoklatkowym (czyli odpowiednik 112 mm na pełnej klatce). Dobór ogniskowej wynikał z chęci ujęcia w kadrze odpowiedniego wycinka kopuł, a zdjęcie zrobione było z ulicy poniżej cerkwi. Warto zwrócić uwagę jak mały jest Księżyc na fotografii zrobionej taką ogniskową. Jeśli użyjemy jeszcze szerszego obiektywu, Księżyc jeszcze pozornie się zmniejszy. Dlatego szerokokątne i ultraszerokątne obiektywy nie będą dobrym wyborem dla tego rodzaju ujęć.
Ekspozycja: nie będzie problemem, bo tak sfotografować Księżyc można nawet w środku dnia i nie musi to być wcale pełnia. Wystarczy ustawić ekspozycję tak, aby była poprawna dla całej sceny, a wtedy Księżyc też będzie dobrze naświetlony. Tutaj jedynym nietypowym parametrem była przysłona – mocno przymknięta do wartości f/16, aby jak najbardziej zwiększyć głębię ostrości i uzyskać wyraźne zarówno względnie bliskie kopuły, jak i odległe ciało niebieskie.
Przy ujęciach z pierwszym planem względnie blisko (tutaj było to kilka metrów – czyli właśnie względnie blisko), odpowiednio duża głębia ostrości może być wyzwaniem. Można trafić na sytuacje, gdy samo przymykanie przysłony nie wystarczy, bo albo Księżyc, albo pierwszy plan będą mało wyraźne. Można wówczas sięgnąć po technikę składania głębi ostrości i skorzystać z programu Helicon Focus.
Aplikacje przydatne do fotografowania Księżyca
W plenerze zawsze warto wiedzieć gdzie jest Księżyc i czy w ogóle są szanse go zobaczyć. Aktualną fazę Księżyca, a także jego wysokość nad horyzontem i pozycję względem wybranego miejsca można sprawdzić aplikacją Photographer’s Ephemeris. Jest ona dostępna zarówno w wersji dla komputerów (działa wówczas w przeglądarce internetowej, jest darmowa, ale wymaga założenia konta), jak i jako apka dla smartfonów z Androidem oraz dla iPhone’ów. Podobną funkcjonalność ma także apka Photopills.
Księżyc to za mało!
Zdjęcia samego Księżyca są bliźniaczo podobne. W końcu nasz satelita jest do nas obrócony cały czas tą samą stroną. Zdecydowanie ciekawszy jest jako element krajobrazu – czy to pejzażu, czy miejskiej scenerii. Ruszając na plener, zawsze warto wiedzieć z której strony i na jakiej wysokości można się spodziewać “Łysego”. Często ta wiedza nam się nie przyda – z powodu chmur na przykład. Czasem jednak może wyskoczyć zza czegoś ciekawego – jak powyżej, gdy na jednej z prowadzonych przez nas fotowypraw, wychynął zza murów Marrakeszu. Warto się rozglądać, zwłaszcza że wiecie już dobrze jak sfotografować Księżyc, prawda?
napisz komentarz