Plener fotograficzny w Toskanii – co trzeba wiedzieć

Wyprawa fotograficzna do Toskanii to marzenie wielu miłośników nie tylko fotografowania, ale też włoskiej kultury i pejzaży. Na pozór wydaje się to proste – Włochy nie leżą jest za morzami, miejsca do fotografowania w Toskanii łatwo znaleźć, hoteli sporo, połączeń lotniczych z Polski także. Nic, tylko pakować aparat i ruszać na plener fotograficzny w Toskanii. Też tak myślałem, gdy w 2012 roku pierwszy raz tam jechałem. Popełniłem wówczas sporo błędów – przeczytajcie jakich, aby ich nie powtórzyć. 🙂

Miejsca do fotografowania w Toskanii są wszędzie?

Wydaje się, że wystarczy tam pojechać i od razu będzie jasne, co fotografować w Toskanii. Tymczasem prawdziwa Toskania dość mocno odbiega od wyidealizowanych wyobrażeń, wzmacnianych przez kulturę popularną z romantycznymi powieściami czy filmami takimi jak “Pod słońcem Toskanii”. Nie wystarczy dojechać w okolicę Florencji czy Sieny, żeby zobaczyć idealne plenery ze wzgórzami, willami i alejami cyprysów. Można sporo się najeździć i… wcale nie znaleźć w Toskanii  takich miejsc do fotografowania. Owszem, one istnieją, ale nie są wcale tak powszechne, jakby się wydawało.

Na osoby jadące na swoją pierwszą wyprawę fotograficzną do tego regionu Włoch czyha więcej rozczarowań. Dotyczą one nie tylko kłopotów ze znalezieniem wymarzonego miejsca do fotografowania w Toskanii, ale też z niewłaściwym doborem sprzętu fotograficznego. Optymalny zestaw do robienia zdjęć idyllicznych krajobrazów może zaskoczyć nawet doświadczonego fotografa. Warto się więc dobrze przygotować zarówno pod kątem tego, co fotografować w Toskanii, jak i czym oraz… kiedy. A przede wszystkim nie ulegać kilku popularnym złudzeniom co do tego malowniczego regionu Włoch.

Złudzenie 1: gdzie jest Toskania?

Wszyscy wiemy, jak wygląda Toskania: wzgórza, a na każdym z nich willa i koło niej kilka cyprysów. Do każdej willi prowadzi kręcona aleja wysadzona z obu stron cyprysami. No i przed każdą willą stoi Russel Crowe w stroju gladiatora, prawda? Z tym ostatnim przesadziłem? Niestety, przesadziłem ze wszystkim.

Typowy widok w Toskanii? Niezupełnie. Takie miejsca do fotografowania można znaleźć pod miastem Pienza. Choć tu akurat w tle naprawdę jest willa z filmu “Gladiator”.

Toskania tak nie wygląda. Owszem, są wzgórza i czasem na nich stoi willa, ale przeważnie te wzgórza są zarośnięte, a cyprysy giną wśród innych drzew i krzaków. To skąd się biorą te fotografie idealnych krajobrazów Toskanii? To starannie wyszukane plenery, które stanowią mniej niż 1% powierzchni liczącej ponad 20 tysięcy kilometrów kwadratowych krainy. Jeśli po prostu pojedziecie na południe od włoskich Alp w przekonaniu, że wystarczy wjechać do Toskanii, by robić takie zdjęcia jak w tym poradniku, to prawdopodobnie takich zdjęć nie zrobicie i takich krajobrazów nie zobaczycie. Miejsca do fotografowania w Toskanii trzeba wyszukać.

Złudzenie 2: krajobrazy fotografuje się obiektywem szerokokątnym

W popularnych podręcznikach można znaleźć informacje, że zdjęcia krajobrazów najlepiej robić obiektywami szerokokątnymi. Czasem jest to prawda, czasem nie, ale z pewnością nie wśród plenerów Toskanii. Tutaj pejzaże fotografuje się teleobiektywami, jedynie od czasu do czasu może trafić się kadr na skromną ogniskową 50-70 mm. Znacznie więcej scenerii aż prosi się o ogniskowe 200, 300, 400 i więcej milimetrów.

Nieprzycinane zdjęcie zrobione obiektywem o ogniskowej… 365 mm aparatem z matrycą APS-C – czyli z aparatem pełnoklatkowym należałoby użyć ogniskowej prawie 600 mm! Wyprawa fotograficzna do Toskanii wymaga ciężkiego sprzętu. 🙂

Dlaczego szerokokątny obiektyw w krajobrazie Toskanii się nie sprawdzi? Szerokokątny obiektyw mocno akcentuje pierwszy plan i jego użycie ma sens, gdy mamy coś wyrazistego blisko (więcej na ten temat w poradniku fotografowania obiektywami szerokokątnymi). Tymczasem typowy plener fotograficzny w Toskanii wygląda tak, że stoimy na szczycie wzgórza, a naszym celem jest to, co widać na następnym wzgórzu. Albo na wzgórzu jeszcze za nim. Albo na kolejnym. Na pierwszym planie przeważnie nie ma nic ciekawego, co warto pokazać na zdjęciu. Ciekawe rzeczy zaczynają się 100 i więcej metrów od nas, więc zamiast obiektywu szerokokątnego zdecydowanie bardziej przydaje się teleobiektyw.

Co fotografować w Toskanii krótką ogniskową? Raczej nie krajobrazy. Zdjęcie wykonane obiektywem umiarkowanie szerokokątnym (24 mm na APS-C, czyli ok. 38 mm na full frame). Jeśli jednak użyjemy dłuższej ogniskowej i wytniemy niewielki, zaznaczony ramką, fragment tej sceny…

To samo miejsce, ale użyłem obiektywu o ogniskowej 400 mm (odpowiednik 640 mm na aparacie pełnoklatkowym). W końcu widać, że to Toskania, a nie jakieś puste pola, prawda?

Owszem, da się zrobić ciekawe fotografie krajobrazów Toskanii obiektywami szerokimi, ale to będzie dość niewielki procent kadrów. Tego typu zdjęcia wymagają wyrazistego pierwszego planu, czyli np. efektownie gruzowatych bruzd zaoranego jesienią pola lub kępy kwiatów wiosną.

Wyjątek potwierdzający regułę – to zdjęcie zostało zrobione obiektywem szerokokątnym (10 mm na APS-C czyli odpowiednik 16 mm na pełnej klatce). Podstawę kompozycji dały wyraziste faktury bruzd ziemi na pierwszym planie, które dzięki tak szerokiemu obiektywowi i bliskiemu dystansowi zostały wizualnie powiększone.

Złudzenie 3: w południe też będzie ładnie

Nie bez powodu warsztaty fotograficzne wiążą się z aktywnością wcześnie rano lub tuż przed wieczorem. Krajobrazy Toskanii świetnie pokazują, dlaczego to reguła, której warto się trzymać. Znaczna część uroku tej krainy to pofałdowane, łagodnie rzeźbione wzgórza, których miękkie formy widać tylko przy niskim słońcu. Tylko gdy światło jest prawie poziome i wzgórza rzucają cienie, widać ich wyrzeźbienie, przestrzenność, miękkie łuki, fale – wiosną zielone, jesienią brązowe. W południe, gdy słońce świeci z góry, wszystko staje się płaskie, falujące wzgórza znikają, barwy robią się sprane i brakuje im tego wspaniałego bogactwa odcieni, jakie stwarza poranne lub wieczorne światło. Nie wystarczy być w Toskanii i stanąć we właściwym miejscu – trzeba jeszcze być o właściwej porze, aby zrobić dobrą fotografię krajobrazową. Ustalenie pory złotej godziny i niebieskiej godziny w terminie wyprawy do Toskanii jest obowiązkowe!

Gdzie szukać idealnych toskańskich krajobrazów?

Choć Toskania jest całkiem rozległym regionem, to zdecydowana większość fotografii pejzaży, jakie oglądaliście w internecie, została zrobiona na bardzo niewielkim obszarze obejmującym mniej więcej 20×30 km. Na północy ten obszar sięga do Pienzy, na zachodzie obejmuje San Quirico d’Orcia, a na wschodzie sięga za Monticchiello. To tutaj powstaje zdecydowana większość klasycznych pejzaży Toskanii. Prawie wszystkie fotografie w tym poradniku zostały wykonane podczas wypraw fotograficznych w ten właśnie rejon Toskanii. Pola, wzgórza i cyprysy można znaleźć także w innych miejscach, np. przy Volterrze, ale tamtejsze “czyste” wzgórza są mniej rozległe i oferują mniejszą swobodę kadrowania.

Mgły wśród wzgórz Toskanii mogą się pojawiać zarówno wiosną, jak i jesienią. Taka pogoda to rarytas dla każdego miłośnika fotografii krajobrazowej!

Kiedy fotografować krajobrazy Toskanii

Łatwo określić porę dnia optymalną na plener fotograficzny w Toskanii: to czas tuż przed zachodem słońca oraz zaraz po wschodzie. Warto tu jeszcze zwrócić uwagę, że najlepszy moment jest wówczas, gdy słońce jest tuż nad wzgórzami. Gdy słońce jest niżej, także tuż poniżej linii horyzontu, kolory na podświetlonych chmurach potrafią być spektakularne, ale na samych wzgórzach jest wówczas cień, przez co nie ma zarysowanej przestrzennej rzeźby pofałdowanych pól. Fotografując toskańskie krajobrazy potrzebujemy słońca na wzgórzach! Trzeba o tym pamiętać zwłaszcza przy popołudniowych plenerach – należy być na miejscu odpowiednio wcześniej, zanim słońce zajdzie za sąsiednie wzniesienia. Uwaga! Właśnie za sprawą tych wzniesień optymalny czas na fotografię krajobrazów kończy się co najmniej pół godziny przed oficjalnym zachodem słońca. Warto też zwrócić uwagę na to, czy interesujący nas stok nie jest wyeksponowany na wschód – wówczas po południu światło z niego zejdzie szybciej niż ze zboczy zwróconych w stronę zachodu, południa i północy.

Poranny plener fotograficzny w Toskanii… nie za wcześnie

Jednak uwaga! Nie warto być zbyt wcześnie na porannym plenerze fotograficznym, a już z pewnością nie należy być zbyt późno na plenerze wieczornym. Tymczasem taką pomyłkę mogą popełnić nawet doświadczeni fotografowie. Dlaczego? Na wschód słońca przeważnie poluje się na tyle wcześnie, by mieć na zdjęciach jeszcze kolorowe niebo. Podobnie wieczorem – za idealny moment uchodzi czas w okolicy zachodu, gdy mamy kolorowe, podświetlone chmury. Takie podejście często się sprawdza, ale akurat nie w Toskanii. O uroku tutejszych krajobrazów decyduje przestrzenność scenerii, światło rzeźbiące fale wzgórz, subtelne zmiany barw młodych zbóż na zboczach. Do tego wszystkiego potrzebne jest jednak niskie światło. Nie ma słońca oświetlającego krajobraz – nie ma zdjęć. Optymalna pora dnia do robienia o poranku zdjęć wzgórz, willi i cyprysów to od wschodu słońca aż do półtorej godziny po oficjalnym początku dnia. Później słońce jest już zbyt wysoko, światło staje się płaskie, subtelności rzeźby terenu znikają. Podobnie wieczorem trzeba się liczyć z tym, że na pół godziny przed zmierzchem światło zniknie ze wzgórz. Niebo może się jeszcze zrobić bardzo kolorowe, ale dół kadru na zdjęciach będzie co najwyżej sylwetkowy.

Toskania wiosną – pola pokryte są zielenią o różnej intensywności i nasyceniu.

Najlepszy miesiąc na wyprawę fotograficzną do Toskanii

Późna jesień i zima w Toskanii charakteryzuje się pochmurną pogodą i częstymi opadami deszczu, jedynie z rzadka śniegu. Na początku kwietnia pola zaczynają się zielenić, wschodzi młode zboże – to początek sezonu fotograficznego. Zorganizowana w maju wyprawa fotograficzna do Toskanii także może liczyć na wiosenny nastrój i przyjemne, jeszcze nie upalne temperatury w dzień. Od czerwca do końca sierpnia jednak w Italii panują trudne do zniesienia upały.

Przyjemniej robi się ponownie we wrześniu i październiku. Jest to jednak już zupełnie inna kraina niż wiosną. Zorganizowana wówczas wyprawa fotograficzna do Toskanii może liczyć na głębokie brązy zaoranych pól, wyraźną fakturę bruzd i… nadal zielone cyprysy. Te same krajobrazy fotografowane wiosną i jesienią wyglądają zupełnie inaczej. Która pora roku jest lepsza? Obie są dobre, choć inne – werdykt będzie zawsze kwestią indywidualnych preferencji. Z pewnością warto spróbować Toskanii i wiosną, i jesienią.

I to samo miejsce sfotografowane jesienią. Wille i droga te same, ale zamiast zieleni mamy różne odcienie brązów.

Jest jeszcze jeden aspekt, który sprawia, że wyprawa fotograficzna do Toskanii jest łatwiejsza w kwietniu lub wrześniu-październiku niż w środku lata. Chodzi o godziny wschodów i zachodów słońca. W pierwszych dniach kwietnia mamy wschód słońca przed godziną 7, a zachód kilka minut przed 20. Poranny plener fotograficzny pod koniec września jest jeszcze łatwiejszy – na miejscu musimy być dopiero o 7 rano, a kończymy fotografowanie krajobrazu około 19. Tymczasem połowa czerwca wymaga, aby na wschód słońca być gotowym już o 5.30, a ostatnie zdjęcia wśród wzgórz, willi i cyprysów robi się o 21. Jeśli doda się do tego czas potrzebny na dojazd plener i powrót z niego, to na sen w nocy nie zostaje dużo czasu. Letni plener fotograficzny w Toskanii wymaga niezłej kondycji i odporności – zarówno na wysokie temperatury, jak i ograniczoną ilość snu.

Sprzęt fotograficzny na wyprawę fotograficzną do Toskanii

O przydatności długich ogniskowych przy fotografowaniu tutejszych krajobrazów wspomniałem wcześniej. Optymalny podstawowy obiektyw podczas pleneru to zoom 100-400 mm lub nawet 150-600 mm. Okazjonalnie użyteczny może być krótszy obiektyw, czyli coś z zakresu 28-100 mm. Jasność obiektywu nie ma znaczenia – i tak warto przymknąć przysłonę do wartości f/8 – f/11 dla optymalnej głębi ostrości.

Przygotowując się na fotografowanie tak długimi ogniskowymi warto zadbać o solidny i stabilny statyw. Plener fotograficzny w Toskanii jest pod tym względem zaskakująco wymagający – fotografuje się ze szczytu wzgórz, gdzie każdy powiew wiatru będzie mocno odczuwalny na tak długich ogniskowych jak 400 mm! Niezależnie od stabilności statywu warto zastosować wszelkie techniki zwiększające stabilność aparatu, jak wyzwalanie migawki wężykiem, pilotem lub samowyzwalaczem oraz – jeśli fotografujemy lustrzanką – skorzystać z mechanizmu wstępnego podnoszenia lustra.

Czy ogniskowe krótsze niż 28 mm się nie przydadzą? Owszem, obiektywy szerokie i ultraszerokie będą użyteczne, ale… nie w plenerze. Jeśli oprócz krajobrazów zechcemy fotografować także toskańskie miasteczka, szerokie obiektywy bardzo się przydadzą.

Najładniejsze miejsca do fotografowania w Toskanii – krajobrazy

Każdy, kto odwiedził Toskanię, ma swoje ulubione miejsca. I ja mam takie. Ta lista się zmieniała przez 7 lat, w ciągu których dwa razy do roku prowadziłem fotowyprawy do Toskanii. Program się zmieniał, bo ładne plenery wymieniałem na jeszcze ładniejsze, a te – na najładniejsze. Aż nie było już co wymieniać, bo tydzień ma tylko 7 wschodów i tyleż zachodów słońca. Poniżej klasyczne miejsca do fotografowania krajobrazu w Toskanii.

Jeden z domów na wzgórzach, który można fotografować ze stanowiska przy “kubłach pod Pienzą”. Jak zwykle przy takich kadrach, tutaj był użyty teleobiektyw (ogniskowa 400 mm na APS-C).

Kryptonim “kubły pod Pienzą”

To najstarszy plener na moich fotowyprawach do Toskanii – już pierwsze warsztaty fotograficzne w 2013 roku dały okazję robić zdjęcia z tego miejsca i jako jeden z dwóch tylko nie został wymieniony na inny. Dlaczego “kubły pod Pienzą”? Bo gdy zjeżdża się od miasteczka Pienza drogą na południe (Strada Provinciale del Monte Amiata) w pewnym momencie po prawej widać żwirową zatoczkę i stojące w niej śmietniki. Tu właśnie warto zaparkować i przejść kilka kroków żwirową drogą. Będziemy mieli przed oczami szeroki widok na wzgórza, wille i cyprysy, czyli dokładnie to, co fotografować w Toskanii chcieliśmy.

Willa “Gladiatora”

Pamiętacie scenę z filmu “Gladiator”, w której umierający Russel Crowe marzył, że idzie przez pole zboża do willi z krętą drogą, wzdłuż której rosną cyprysy? No więc ta willa też jest na liście miejsc do fotografowania w Toskanii. Jest nawet całkiem blisko od “kubłów pod Pienzą”, ale z tamtego pleneru trzeba by iść dość okrężną drogą przez pole (lub nie do końca legalnie brnąć przez błoto, w jakie pod wpływem porannej rosy zmienia się ziemia tamtejszych pól). Jest jednak łatwiejszy sposób na dotarcie pod willę Gladiatora. Z Pienzy zjeżdżamy drogą na południe i zaraz za miastem skręcamy w alejkę prowadzącą do romańskiego kościoła Pieve di Corsignano. Obok tego kościoła prowadzi w dół ziemna droga, którą dojdziemy do słynnego filmowego pleneru. Gladiator gladiatorem, ale w tym miejscu jest co fotografować! To zdecydowanie nie jest plener jednego zdjęcia.

Najbardziej znana kępa cyprysów w Toskanii. Jeśli wejdzie się odpowiednio wysoko, wówczas widać, że z tyłu jest jeszcze druga taka grupa cyprysów.

TE cyprysy

Najbardziej znana kępa cyprysów, numer jeden na liście miejsc do fotografowania w Toskanii, znajduje się przy drodze prowadzącej z miasteczka Torrenieri do San Quirico d’Orcia. Kępa cyprysów znajduje się przy wiadukcie, który także można wykorzystać fotograficznie – uzyskując perspektywę powietrzną. Jeśli chcielibyśmy umieścić aparat jeszcze wyżej, po drugiej stronie wiaduktu znajduje się wzgórze, z którego grupa cyprysów będzie widoczna już z góry. Cyprysy cyprysami, ale fantastyczne miejsca do fotografowania są też po drugiej stronie drogi.

Kapliczka Vitaleta, tutaj od mniej popularnej i nieco trudniej dostępnej strony. Większość zdjęć tej kapliczki jest robiona po prostu z drogi łączącej dwa miasteczka.

Kapliczka della Madonna di Vitaleta

Kolejne miejsce popularne wśród fotografów to kapliczka della Madonna di Vitaleta, zwana w skrócie kapliczką Vitaleta. Można dojść do samej kapliczki, ale bardzo popularne miejsce do jej fotografowania znajduje się w pewnym dystansie od niej – przy drodze prowadzącej z San Quirico d’Orcia do Penzy. Około 3 km za San Quirico po prawej stronie będzie widać zygzakującą, obsadzoną cyprysami aleję. Po południu łatwo to miejsce rozpoznać po zaparkowanych samochodach. 🙂 Jeszcze ciekawszy plener to kapliczka Vitaleta z drugiej strony, ale tam trudniej dojechać.

Willa Belvedere o wschodzie słońca to popularny w ostatnich latach plener fotograficzny. Inne zdjęcie tej willi otwiera niniejszy poradnik.

Willa Belvedere

W ostatnich latach żelazny punkt na warsztaty fotograficzne w Toskanii to poranna sesja nad willą Belvedere. Widok na willę znajduje się kilkaset metrów na południowy zachód od miasteczka San Quirico d’Orcia. Głównym problemem mogą być nerwowe reakcje mieszkańców okolicznych domów, którzy w ostatnich latach sprawiają wrażenie zirytowanych pielgrzymkami fotografów. Trzeba także uważać na buty – ziemia na okolicznych polach jest wyjątkowo lepka, jeśli jest mokra. A mokra będzie nie tylko po deszczu, ale też pod wpływem porannej rosy.

Miejsca do fotografowania w Toskanii w ciągu dnia

Krajobrazowy plener fotograficzny w Toskanii musi się odbyć o wschodzie lub zachodzie słońca, ale to nie znaczy, że przez resztę dnia nie ma co robić. Środek dnia to dobry moment na odwiedzenie okolicznych miast i miasteczek. Najbardziej znane miasta Toskanii to Florencja i Siena, ale w okolicy jest mnóstwo pięknych perełek architektury. Oprócz popularnej Pienzy czy Voltery są mało znane, ale nie mniej urocze miejscowości, jak Pitigliano czy Montichiello. Wizyta w nich jest świetnym uzupełnieniem każdej wyprawy fotograficznej do Toskanii! Co fotografować w miastach i miasteczkach Toskanii, a także lista tych najbardziej fotogenicznych, to temat na osobny przewodnik.

Deszcz nie jest przeciwwskazaniem do robienia zdjęć, a raczej stanowi wyzwanie i… okazję.

Plener fotograficzny w Toskanii za nami – co dalej ze zdjęciami?

Wróciliśmy z wyprawy fotograficznej do Toskanii, trzeba teraz zagospodarować zdobycze. Jak zawsze pierwszym krokiem powinna być bezpieczna archiwizacja cyfrowych zdjęć, następnie wstępna selekcja, a wreszcie – edycja wybranych fotografii. Tutaj może pojawić się pewne rozczarowanie, że zdjęcia z aparatu nie wyglądają tak soczyście i kolorowo, jak byśmy się spodziewali. Bez paniki! Zdjęcia dopiero będą kontrastowe i wyraziste, trzeba tylko nad nimi nieco popracować. Jak? Podpowiadamy w poradniku: “RAW – jak z bladego zdjęcia zrobić piękne“.

Warsztaty fotograficzne w Toskanii czy samotny wyjazd?

Tę krainę można fotografować samemu lub z grupą podobnych szaleńców, którzy będą się nawzajem motywować do wyjazdów na wschody słońca. Jeśli nie chcesz jechać samotnie, chcesz wziąć udział w warsztatach fotograficznych, liczysz na wsparcie w plenerze i wieczorne dyskusje o wykonanych zdjęciach,  może zainteresuje Cię prowadzona przeze mnie wyprawa fotograficzna do Toskanii? Zerknij na ofertę naszych warsztatów fotograficznych i fotowypraw i wybierz coś dla siebie! Znamy najładniejsze miejsca do fotografowania w Toskanii. Wiemy, jakie problemy miewają tam fotoamatorzy. Wyprawy fotograficzne do Toskanii prowadzimy od 2013 roku. Wszystkie prezentowane tu fotografie powstały podczas takich właśnie fotowypraw do Toskanii.

Co jeszcze warto wiedzieć przed podróżą

Jeśli jedziemy samochodem lub autobusem, kwestie bagażowe nas nie ograniczają. W przypadku jednak przelotu, pakowanie jest bardzo istotne! Warto przeczytać nasze poradniki na temat przewożenia sprzętu fotograficznego samolotem, a także na temat zabierania na pokład akumulatorów i baterii.